Gdy jedzenie to zagrożenie

Katarzyna Sklepik

Choć choruje na nią co setny Polak, lekarzom ciężko niekiedy rozpoznać celiakię

Celiakia jest uznawana za najpoważniejszą nietolerancję pokarmową. Choroba polega na trwałym nieprzyswajaniu glutenu, który jest zawarty w zbożach. Niestety, wiele osób nie zdaje sobie sprawy ze swojego schorzenia, a występujące objawy przypisuje innym problemom zdrowotnym. Dlatego też ważne jest, by uświadomić sobie, na czym polega choroba, jaki jest jej przebieg, objawy i sposób leczenia.

Po czym ją poznasz

Szacuje się, że celiakia, inaczej nazywana chorobą trzewną, dotyka co setnego Polaka. Jest rozpoznawana najczęściej pomiędzy 30. a 50. rokiem życia. Kobiety chorują dwa razy częściej niż mężczyźni. Istotne jest, że obecnie częstotliwość występowania choroby wzrasta, co wynika ze zwiększonego spożycia glutenu, zmiany nawyków żywieniowych i coraz skuteczniejszego diagnozowania.

Jakie objawy ma choroba? Do symptomów zalicza się nie tylko biegunki i spadek wagi, ale także m.in. zaburzenia układu nerwowego, moczowo-płciowego czy mięśniowo-szkieletowego. Pełnoobjawowa celiakia najczęściej występuje u dzieci, kobiet w ciąży i osób starszych.

Są także jeszcze inne symptomy tej choroby: bóle brzucha, wzdęcia, a także objawy niedoborowe, np. anemia. U dzieci dochodzi dodatkowo do zaburzenia rozwoju. W przypadku celiakii ubogoobjawowej pojawić się mogą afty, wrzodziejące zapalenie jamy ustnej, ciągłe zmęczenie, bóle głowy, zaburzenia neurologiczne, depresja, wczesna osteoporoza, bóle kostne i stawowe, problemy ze skórą, obniżona płodność, niedobory żelaza, podwyższony poziom cholesterolu i współistniejące choroby autoimmuno-logiczne.

Zbadaj krew

Choroba może też przybrać postać bezobjawową. - W takim wypadku obraz jelita jest prawidłowy, ale we krwi obecne są charakterystyczne dla choroby przeciwciała. Do ujawnienia się choroby lub nasilenia jej symptomów może dojść w każdym momencie, na przykład pod wpływem ciąży, dojrzewania, infekcji, silnego stresu czy zabiegu chirurgicznego - komentuje dietetyk.

W jaki sposób diagnozuje się celiakię? - Do postawienia diagnozy konieczne są badania serologiczne krwi. Pozwalają na wykrycie charakterystycznych dla choroby przeciwciał. Wykonuje się także biopsję jelita cienkiego, która pokazuje stopień zaniku kosmków - mówi dr Justyna Golińska-Krysztofiak, dietetyk.

Do postawienia diagnozy konieczne są badania serologiczne krwi

Nieleczona celiakia prowadzi do poważnych powikłań. To m.in.: niedożywienie, osteoporoza, problemy z płodnością, poronienia, zaburzenia i choroby neurologiczne, pierwotna marskość wątroby czy wzrost ryzyka wystąpienia raka przewodu pokarmowego.

Co ważne, nawet najmniejsze odstępstwa od diety mogą prowadzić do braku poprawy, zaostrzenia się lub nawrotu objawów choroby. Jeśli dochodzi do silnego zaniku kosmków na pewien czas wprowadza się dodatkowo dietę bezlaktozową. Dzieje się tak, ponieważ wielu pacjentów nie toleruje również produktów mlecznych.

Co nas jeszcze uczula?

Produkty, które u osób uczulonych najczęściej wywołują ciężką uogólnioną reakcję alergiczną - anafilaksję, to przede wszystkim mleko krowie, białko jaja kurzego, orzeszki ziemne, a niekiedy także skorupiaki i ryby morskie. To jednak nie wszystkie pokarmy potencjalnie niebezpieczne dla alergików. Potencjalnie anafilaksję może wywołać każdy pokarm:

• Dwutlenek siarki: siarczyny, E-220, E-227, dodawany jest do żywności jako konserwant, chroniący przed wilgocią i pleśnią. Objawy uogólnionej reakcji alergicznej najczęściej mają postać skurczu oskrzeli lub wstrząsu anafilaktycznego.
• Jajka: alergia na białko jaja kurzego, występuje najczęściej u małych dzieci. Im mniej przetworzone termicznie białko jaja, tym większy jest jego potencjał alergizujący. Objawy alergiczne mogą mieć gwałtowny przebieg aż do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.
• Łubin: alergeny tej rośliny strączkowej, są bardzo zbliżone do tych występujących w orzeszkach ziemnych. Od 1990 r. łubin dodaje się do różnych gatunków mąki, stosuje jako zamiennik soi w produktach wegetariańskich.
• Mięczaki i skorupiaki: małże, kalmary, ślimaki, ostrygi, ośmiornice, trąbiki, kraby, homary, krewetki należą do produktów o dużym potencjale alergizującym. U osób uczulonych spożycie nawet minimalnej ilości może wywołać gwałtowną, potencjalnie zagrażającą życiu reakcję alergiczną.
• Białko mleka: większość uczulonych dzieci nabywa tolerancję do 3. roku życia. Oprócz mleka w czystej postaci, alergeny występują w formie przetworów, jak lody, ciastka, słodycze.
• Orzechy: właściwości uczulające mają wszystkie rosnące na drzewach: orzechy nerkowca, laskowe, włoskie oraz migdały i orzeszki piniowe. Orzechy ziemne (arachidowe) to jeden z najważniejszych produktów wywołujących anafilaksję bez względu na grupę wiekową uczulonych.

Życie bez glutenu
Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną o podłożu genetycznym. Polega na trwałej nietolerancji glutenu - białka zapasowego, zawartego w zbożach: pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie.
Celiakia nie jest schorzeniem wieku dziecięcego, które ustępuje pod wpływem leczenia. Jest chorobą przewlekłą i może ujawnić się w każdym okresie życia. U chorych gluten działa toksycznie i powoduje zanik kosmyków jelita cienkiego, które są odpowiedzialne za przyswajanie substancji odżywczych z pożywienia. Dochodzi więc do zaburzeń wchłaniania, niedoborów składników odżywczych, niedożywienia i wyniszczania organizmu.

Dieta i jeszcze raz dieta
Jedyną skuteczną metodą leczenia Celiakii jest stosowanie ścisłej diety bezglutenowej.
W wyniku długotrwałej diety może dojść do niedoborów składników odżywczych, dlatego też stosuje się suplementację makroelementów, mikroelementów i witamin.
Dieta bezglutenowa to eliminacja: jęczmienia, żyta, owsa, orkiszu, pszenicy. Nawet najmniejsze odstępstwa od diety mogą prowadzić do zaostrzenia się lub nawrotu objawów choroby. Jeśli dochodzi do silnego zaniku kosmków na pewien czas wprowadza się dodatkowo dietę bezlaktozową.

Autor: Katarzyna Sklepik