Test Wiedzy o Historii Białegostoku. Białystok akademicki, część 2
3 lutego 1950 r. powołano Akademię Lekarską. Miesiąc później była to już Akademia Medyczna. Kierownictwo PZPR od 1949 r. podejmowało próby tworzenia w Białymstoku Wyższej Szkoły Rolniczej
W poprzednim artykule w Magazynie „Porannego” pisałem o zaangażowaniu I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w tworzenie w Białymstoku Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej. Ambicje wojewódzkich władz partyjnych i potrzeby regionu w zakresie tworzenia szkolnictwa wyższego w mieście były znacznie większe, nie ograniczały się do uczelni technicznej.
Po zakończeniu II wojny światowej w Białymstoku i całym województwie brakowało lekarzy. Poprawa tego stanu była sprawą niezwykle pilną, bowiem niemożliwe było zapewnienie mieszkańcom województwa odpowiedniej opieki medycznej, nie mówiąc już o profilaktyce. Niewątpliwie sprawa zorganizowania w Białymstoku wyższej uczelni medycznej miała akceptację władz centralnych. Zwłaszcza, że zwiększenie liczby lekarzy w województwie uwzględniono w planie sześcioletnim (1950-1955).
Ponadto, pod koniec lat czterdziestych XX w. ówczesny wiceminister zdrowia, Jerzy Sztachelski oraz wiceminister oświaty, Eugenia Krassowska, byli związani z Białymstokiem. W pewnym sensie lobbowali więc oni na rzecz utworzenia w mieście takiej uczelni. Prawdopodobnie, to właśnie Jerzy Sztachelski jako pierwszy wspomniał publicznie w maju 1948 r. o konieczności utworzenia szkoły medycznej. Wniosek o utworzenie w Białymstoku Akademii Lekarskiej przedstawił 21 lipca 1949 r. na posiedzeniu Wojewódzkiej Rady Narodowej ówczesny I sekretarz KW PZPR w Białymstoku, Mieczysław Tureniec. Starania o realizację tego pomysłu kontynuował kolejny I sekretarz KW PZPR, urzędujący w Białymstoku od 22 września 1949 r. Józef Faruga. Od października 1949 r. KW PZPR prowadził zabiegi o przejęcie na potrzeby Akademii Lekarskiej Pałacu Branickich i budynków przy ulicy Mickiewicza 2. W pałacu planowano umieszczenie m.in. rektoratu, dziekanatu, biblioteki, dużej sali wykładowej, zaś przy ulicy Mickiewicza sal wykładowych i laboratoriów.
Na początku grudnia 1949 r. Ministerstwo Kultury i Sztuki przekazało do dyspozycji Ministerstwa Zdrowia były Pałac Branickich. Podobnie uczyniło Ministerstwo Oświaty z budynkami przy ul. Mickiewicza 2. Kilka dni później Ministerstwo Zdrowia oddało Pałac Branickich, a właściwie to co po nim pozostało i budynki przy ulicy Mickiewicza 2 na potrzeby Akademii Lekarskiej.
Rada Ministrów rozporządzeniem z dnia 3 lutego 1950 r. powołała Akademię Lekarską w Białymstoku. Bezpośredni nadzór nad uczelnią miało sprawować Ministerstwo Zdrowia. Miesiąc później kolejne rozporządzenie Rady Ministrów zmieniało nazwę „Akademia Lekarska” na „Akademia Medyczna”. Interesujące, że zanim formalnie powołano uczelnię minister zdrowia w dniu 31 grudnia 1949 r. powierzył obowiązki rektora Akademii Lekarskiej prof. Tadeuszowi Kielanowskiemu. Po zakończeniu wojny był on zawodowo związany z Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie w sierpniu 1948 r. objął na krótko stanowisko rektora. Osiągnięciem prof. T. Kielanowskiego było pozyskanie do pracy w Białymstoku przedwojennych pracowników i absolwentów wydziałów lekarskich uniwersytetów Krakowa, Lwowa, Poznania, Warszawy i Wilna. Sukcesem była także bardzo sprawna, bo zakończona w 1955 r., odbudowa Pałacu Branickich.
Pierwsze egzaminy wstępne na Akademię Medyczną zorganizowane zostały we wrześniu 1958 r. Przyjęto wówczas 168 studentów. W Akademii Medycznej od początku nie było problemów z rekrutacją kandydatów. W kolejnych latach następował systematyczny rozwój uczelni. Przebiegał on pod stałą i bezpośrednią kontrolą kierownictwa wojewódzkiej organizacji partyjnej. Uczelnia, całkiem słusznie, była dumą i nadzieją wojewódzkich władz partyjnych. W 2008 r., w nowych realiach politycznych, nadano jej nową nazwę, Uniwersytet Medyczny.
Niewiele osób zdaje sobie dzisiaj sprawę, że kierownictwo PZPR od 1949 r. podejmowało także próby tworzenia w Białymstoku jeszcze innej uczelni odpowiadającej charakterowi gospodarczemu województwa - Wyższej Szkoły Rolniczej. W lipcu 1949 r., w „Białostockim Dzienniku Ludowym” pisano: „Zagadnienie utworzenia Wyższej Szkoły Rolniczej w Białymstoku w dalszym ciągu oczekuje na decyzje władz centralnych. (...) Województwo białostockie, posiadające charakter wybitnie rolniczy, odczuwa dotkliwie brak fachowców rolnych. Odbija się to niekorzystnie na całokształcie gospodarki rolnej naszego województwa, pozostającej w stosunkowo dużym zacofaniu w porównaniu z innymi dzielnicami”. Wyższą Szkołę Rolniczą zamierzano umieścić w budynku Liceum Rolniczego w Dojlidach. Plany te jednak nie zostały zrealizowane. Do sprawy powrócono w 1954 r. Wówczas to, w kwietniu, na posiedzeniu Egzekutywy KW PZPR w Białymstoku przedstawiono projekty konkretnych rozwiązań. Jesienią 1954 r. planowano otwarcie Wyższej Szkoły Rolniczej.
W pierwszym roku istnienia uczelni zamierzano utworzyć dwa wydziały: rolny i melioracyjny, na których studiowałoby około 300 osób. W kolejnych latach zamierzano uruchomić także wydział zootechniczny oraz zwiększyć liczbę studentów do 2 tysięcy. Kadrę stanowić mieli początkowo głównie naukowcy z Akademii Medycznej i Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej. Kierownictwo partii nie przewidywało problemów z rekrutacją studentów. Na posiedzeniu Egzekutywy stwierdzono: „Powstanie Wyższej Szkoły Rolniczej w Dojlidach było szczegółowo omówione z delegatem Ministerstwa Szkół Wyższych tow. Laskowskim, w dniach 21-22 kwietnia b.r. podczas jego pobytu w naszym województwie”. Pomimo konkretnych działań i zaawansowanych planów nie doszło jednak do utworzenia w Białymstoku uczelni rolniczej. Szkoła o takim profilu powstała natomiast już w 1950 r. w Olsztynie.
Niespełna dwadzieścia lat później powstała w mieście kolejna wyższa uczelnia. Zarządzeniem prof. Henryka Jabłońskiego, Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego 15 lipca 1968 r. została powołana Filia Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku. Podporządkowano jej utworzoną 20 lipca 1968 r. Wyższą Szkołę Nauczycielską z trzema wydziałami: nauczania początkowego, matematyczno-przyrodniczym i humanistycznym. WSN miała kształcić w systemie trzyletnim nauczycieli dla potrzeb szkolnictwa podstawowego i zasadniczych szkół zawodowych. W ostatnim dniu sierpnia 1968 r. w skład Filii UW w Białymstoku włączono także Zawodowe Studium Administracji jako oddział Wydziału Prawa i Administracji UW. W roku akademickim 1972/1973 białostocka uczelnia otrzymała prawo nadawania tytułu magistra. W 2018 r. zatem na kierunkach utworzonych w 1968 r. obchodzony będzie jubileusz 50-lecia. Dotyczy to więc także studiów historycznych.
Zadziwiający był fakt, że niektórzy historycy dojeżdżający do Białegostoku z Warszawy ze względu na negatywny stosunek do władzy ludowej mieli zakaz nauczania w stolicy, mogli natomiast wykładać w Białymstoku. Wśród znakomitych profesorów historii, którzy przez wiele lat przyjeżdżali do naszego miasta byli m.in.: Andrzej Wyczański, Andrzej Woltanowski, czy też późniejszy minister spraw zagranicznych III RP, Stefan Meller.
Na początku lat dziewięćdziesiątych Filia UW w Białymstoku była największą uczelnią w północno-wschodniej Polsce. Pojawiła się więc idea przekształcenia jej w samodzielny uniwersytet. Po niespełna czterdziestu latach od utworzenia Filii UW w Białymstoku, w czerwcu 1997 r. Sejm RP uchwalił ustawę powołującą z dniem 1 października 1997 r. Uniwersytet w Białymstoku.
Po 1989 r. powstało w Białymstoku także kilka wyższych uczelni niepublicznych. Niewątpliwie wzbogacały one miasto i jego mieszkańców. Jednak żadna z nich nie zakorzeniła się w historii Białegostoku tak mocno jak Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne, Politechnika Białostocka, Uniwersytet Medyczny czy Uniwersytet w Białymstoku.
Wybrana bibliografia
Pół wieku Akademii Medycznej w Białymstoku 1950 -2000, pod red. K. Worowskiego, Białystok 2000.
Historia powstania Akademii Medycznej w Białymstoku. Studenci pierwszego rocznika, pod red. Lecha Chyczewskiego, Magdaleny Grassmann, Pawła Radziejowskiego, Białystok 2012.
Rektorzy Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 1950-2014, pod red. Lecha Chyczewskiego, Magdaleny Grassmann, Pawła Radziejowskiego, Marty Piszczatowskiej, Białystok 2014.
Artur Pasko, Kulisy władzy ludowej w województwie białostockim (1948-1956), Białystok 2002.
Test wiedzy o Białymstoku
Od 23 grudnia, dwa razy w tygodniu, publikujemy w „Porannym” artykuły o Białymstoku przygotowane przez historyków. Pojawią się w nich odpowiedzi na wiele pytań z testu. Kolejny artykuł 27 stycznia, w Magazynie.
Zasady
Do testu może przystąpić maksymalnie trzysta osób (taka jest pojemność sali kina Forum). Udział w nim może wziąć każdy, za wyjątkiem osób zawodowo zajmujących się historią lokalną (np. przewodników, nauczycieli, pracowników instytucji naukowych i kulturalnych). W historyczne szranki mogą stanąć również osoby niepełnoletnie pod warunkiem, że przedstawią zgodę opiekunów. Jeśli kilka osób uzyska taką samą liczbę punktów, organizatorzy przewidzieli dogrywkę. Zwycięzcy otrzymają nagrody pieniężne: 3 tys. zł za pierwsze miejsce, 2 tys. zł za drugie i 1 tys. zł za trzecie. Start 19 lutego 2017 r. o godz. 17